Liệu pháp nhận thức hành vi

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là một hình thức điều trị tâm lý đã được chứng minh là có hiệu quả đối với các vấn đề sức khỏe tâm lý – tâm thần, bao gồm mất ngủ, trầm cảm, lo âu, các vấn đề về nghiện, rối loạn ăn uống và các bệnh lý khác. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng CBT cải thiện đáng kể hoạt động chức năng và chất lượng cuộc sống. Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy hiệu quả điều trị của trị liệu tâm lý nói chung hay CBT nói riêng. Các bằng chứng cho thấy hiệu quả tối ưu khi điều trị kết hợp cả trị liệu tâm lý và điều trị thuốc với các bệnh lý tâm thần.

Vậy trị liệu nhận thức hành vi là làm gì?

Cũng giống như những hình thức trị liệu tâm lý khác, trị liệu nhận thức hành vi sẽ làm việc thông qua các buổi nói chuyện có cấu trúc với chuyên viên tâm lý về:

Suy nghĩ
Cảm xúc
Hành vi
Và phản ứng của cơ thể trước các tình huống khó khăn.

Qua các buổi trị liệu, chuyên viên tâm lý sẽ cùng với thân chủ khám phá những “khuôn mẫu” suy nghĩ không phù hợp hoặc tiêu cực giúp thân chủ có thể nhìn thấy diễn biến tâm lý bản thân trong các tình huống khó khăn rõ ràng hơn và phản ứng với chúng theo một cách hiệu quả hơn.

Tại sao trị liệu nhận thức hành vi được đề nghị với thân chủ?

Trị liệu nhận thức hành vi được xem là một công cụ hữu ích giúp giải quyết những khó khăn về cảm xúc. Cụ thể như:

Giúp kiểm soát các triệu chứng suy nghĩ, cảm xúc của bệnh lý
Ngăn ngừa tái phát các triệu chứng bệnh lý tâm thần kinh
Là một lựa chọn điều trị tốt khi điều trị thuốc không hiệu quả
Phát triển các kỹ thuật ứng phó với các tình huống căng thẳng trong cuộc sống
Xác định các cách để quản lý cảm xúc
Giải quyết xung đột mối quan hệ và học cách giao tiếp tốt hơn
Đối mặt với đau buồn hoặc mất mát
Vượt qua chấn thương/sang chấn tâm lý liên quan đến lạm dụng hoặc bạo lực
Đối mặt tốt hơn với bệnh tật thể chất
Kiểm soát các triệu chứng thể chất mãn tính như đau, mất ngủ…

Các vấn đề sức khỏe tâm thần có thể cải thiện với CBT bao gồm:

Trầm cảm
Rối loạn lo âu
Ám ảnh
Rối loạn căng thẳng sau sang chấn
Rối loạn giấc ngủ
Rối loạn ăn uống
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)o
Rối loạn sử dụng chất gây nghiện
Rối loạn lưỡng cực
Tâm thần phân liệt
Rối loạn tình dục

Trong một số trường hợp, CBT có hiệu quả tối ưu khi nó được kết hợp với các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm hoặc các loại thuốc khác.

Buổi làm việc ban đầu sẽ làm những gì?

Vào buổi làm việc ban đầu, chuyên viên tâm lý sẽ thu thập thông tin về thân chủ và hỏi những mối bận tâm mà thân chủ muốn giải quyết. Chuyên viên tâm lý có thể sẽ hỏi về sức khỏe thể chất và cảm xúc hiện tại và trong quá khứ để hiểu sâu hơn về tình trạng của thân chủ. Chuyên viên tâm lý cũng có thể thảo luận với thân chủ về kế hoạch quản lý các hình thức điều trị khác, chẳng hạn như trị liệu thuốc thuốc và các liệu pháp bổ sung,…

Buổi làm việc đầu tiên cũng là cơ hội để thân chủ xem xét liệu chuyên viên tâm lý có phù hợp với họ hay không.

Có thể mất một vài buổi trị liệu để chuyên viên tâm lý hiểu đầy đủ về tình hình và mối bận tâm của thân chủ, đồng thời xác định các kế hoạch phù hợp. Nếu thân chủ không cảm thấy thoải mái hoặc khó khăn khi trả lời những câu hỏi của chuyên viên tâm lý. Đừng lo lắng, hãy nói với chuyên viên tâm lý, đó có thể là cơ hội để chuyên viên tâm lý hiểu hơn về bạn hoặc họ cũng có thể chuyển gửi bạn đến gặp chuyên gia khác thật sự phù hợp với bạn hơn. Việc giao tiếp “phù hợp” với chuyên viên có thể giúp thân chủ nhận được nhiều lợi ích nhất từ CBT.

Điều gì xảy ra trong thời gian trị liệu nhận thức hành vi?

Sau các buổi đánh giá ban đầu, tiến trình trị liệu thường sẽ kéo dài trong khoảng từ 5 đến 20 buổi hàng tuần hoặc hai tuần một lần, với mỗi buổi kéo dài từ 45 đến 60 phút.

Chuyên viên tâm lý sẽ khuyến khích thân chủ nói về những suy nghĩ và cảm xúc và những gì đang khiến thân chủ gặp khó khăn. Nhiều thân chủ lo lắng khi cảm thấy khó mở lòng về cảm xúc của bản thân. Nhưng chuyên viên tâm lý có thể giúp thân chủ thêm tự tin và thoải mái.

CBT thường tập trung vào các vấn đề cụ thể với nhiều hình thức tiếp cận tùy theo từng thân chủ và vấn đề của họ. Trong quá trình trị liệu, chuyên viên tâm lý có thể yêu cầu thân chủ thực hiện các hoạt động về nhà, đọc hoặc thực hành dựa trên những gì thân chủ học được trong các buổi trị liệu và khuyến khích thân chủ áp dụng những gì học được vào cuộc sống hàng ngày.

Phương pháp tiếp cận của chuyên viên tâm lý sẽ tùy thuộc vào tình huống cụ thể và đặc điểm cá nhân hóa của thân chủ. Chuyên viên tâm lý có thể kết hợp CBT với một số phương pháp trị liệu khác – ví dụ, liệu pháp thư giãn, trị liệu tập trung vào mối quan hệ của thân chủ với những người khác.

Tác giả: CVTL. Nhiêu Quang Thiện Nhân

Nguồn: