Đột Quỵ Ở Người Trẻ: Nhận Biết Sớm, Ngừa Kịp Thời

Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, đang trở thành mối đe dọa sức khỏe nghiêm trọng không chỉ với người cao tuổi mà còn với người trẻ. Theo thống kê từ Bộ Y tế Việt Nam, mỗi năm có hơn 200.000 ca đột quỵ được ghi nhận, trong đó 10-15% là người dưới 45 tuổi. 

Đáng lo ngại hơn, độ tuổi mắc đột quỵ ở người trẻ tại Việt Nam đang trẻ hơn thế giới tới 10 năm. Vậy, điều gì khiến đột quỵ ngày càng “trẻ hóa”? Làm sao để nhận biết sớm và phòng ngừa hiệu quả? Hãy cùng Trung tâm Y khoa Vạn Hạnh – Cần Thơ tìm hiểu qua bài viết này.

Đột Quỵ Là Gì? Tại Sao Người Trẻ Cũng Có Nguy Cơ?

Đột quỵ xảy ra khi dòng máu cung cấp cho não bị gián đoạn, dẫn đến thiếu oxy và tổn thương tế bào não. Có hai loại chính: đột quỵ nhồi máu não (do tắc mạch máu) và đột quỵ xuất huyết não (do vỡ mạch máu). Nếu không được xử lý kịp thời, đột quỵ có thể gây liệt, mất ngôn ngữ, thậm chí tử vong.

Khác với quan niệm rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người già, người trẻ dưới 45 tuổi hiện đang đối mặt với nguy cơ này do nhiều yếu tố:

1. Lối sống không lành mạnh: Thức khuya, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, sử dụng chất kích thích, ít vận động, và stress kéo dài là những nguyên nhân hàng đầu.
2. Bệnh lý bẩm sinh: Dị dạng mạch máu não, phình mạch, rối loạn đông máu, hoặc các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống.
3. Yếu tố chuyển hóa: Tăng huyết áp không kiểm soát, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, và béo phì làm tăng nguy cơ tai biến ở người trẻ.
4. Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người bị đột quỵ sớm làm tăng nguy cơ.
5. Phụ nữ trẻ: Sử dụng thuốc tránh thai nội tiết kéo dài cũng có thể là yếu tố nguy cơ.

Người trẻ thường chủ quan, ít đi khám sức khỏe định kỳ, dẫn đến việc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ. Điều này khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn khi xảy ra.

Dấu Hiệu Cảnh Báo Đột Quỵ: Đừng Chủ Quan!

Nhiều người lầm tưởng đột quỵ xảy ra bất ngờ, nhưng thực tế, khoảng 1/3 trường hợp có dấu hiệu báo trước từ vài giờ, vài ngày, thậm chí vài tuần. Nhận biết sớm các dấu hiệu này có thể cứu sống bạn hoặc người thân.

Dấu Hiệu Trong Vài Giờ Đến Vài Ngày Trước Đột Quỵ

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA): Đây là “đột quỵ nhẹ” với các triệu chứng như méo miệng, yếu tay/chân một bên, nói khó, hoặc mất thị lực tạm thời. TIA thường kéo dài vài phút đến vài giờ và tự hồi phục, nhưng 20-40% người bị TIA sẽ bị đột quỵ thật sự trong vài ngày đến vài tuần nếu không can thiệp kịp thời.

Dấu Hiệu Báo Trước Vài Tuần Hoặc Vài Tháng

• Đau đầu bất thường: Đau dữ dội, kéo dài, đặc biệt nếu kèm nôn ói, mờ mắt, hoặc choáng váng.
• Rối loạn giấc ngủ: Ngủ ngáy nặng, ngưng thở khi ngủ, hoặc mất ngủ kéo dài.
• Tăng huyết áp hoặc hồi hộp: Các cơn tăng huyết áp không rõ nguyên nhân, đau ngực thoáng qua.
• Rối loạn trí nhớ nhẹ: Khó tập trung, hay quên bất thường.
• Chóng mặt, mất thăng bằng: Dù chỉ kéo dài vài phút, đây có thể là dấu hiệu não thiếu máu cục bộ.

Nhận Biết Đột Quỵ Ngay Lập Tức Với Quy Tắc FAST

Khi đột quỵ xảy ra, bạn cần nhận biết nhanh qua quy tắc FAST:

• F (Face – Mặt): Méo miệng, cười lệch một bên.
• A (Arm – Tay): Yếu hoặc không thể nâng tay/chân một bên.
• S (Speech – Nói): Nói khó, nói đớt, hoặc không rõ lời.
• T (Time – Thời gian): Gọi cấp cứu ngay (115) vì mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào não có thể bị mất.

Ngoài ra, các dấu hiệu khác bao gồm:

• Đau đầu đột ngột, dữ dội.
• Chóng mặt, mất thăng bằng, đi loạng choạng.
• Mất thị lực một bên hoặc mờ mắt.
• Tê yếu tay chân một bên cơ thể.

Hành Động Ngay Khi Nghi Ngờ Đột Quỵ

Thời gian là yếu tố sống còn trong điều trị đột quỵ. Trong 4,5 giờ đầu tiên (thời gian vàng), bệnh nhân có thể được tiêm thuốc tiêu huyết khối để tái thông mạch máu não, giảm nguy cơ di chứng. Nếu phát hiện dấu hiệu, bạn cần:

1. Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức: Cung cấp thông tin về thời điểm khởi phát triệu chứng.
2. Đặt bệnh nhân nằm nghiêng: Đầu cao 30 độ, giữ đường thở thông thoáng, không cho ăn uống.
3. Không tự ý điều trị: Tránh dùng aspirin, xoa dầu, cạo gió, hoặc chích máu đầu ngón tay.
4. Đưa đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ: Ưu tiên cơ sở có máy CT/MRI để chẩn đoán chính xác.

Lưu ý: Không chờ triệu chứng tự hết vì nhiều ca TIA dẫn đến đột quỵ thật sự trong 48 giờ.

Phòng Ngừa Đột Quỵ Ở Người Trẻ

Đột quỵ ở người trẻ hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng cách thay đổi lối sống và tầm soát sức khỏe định kỳ. Dưới đây là những thói quen bạn có thể áp dụng ngay:

1. Ăn uống khoa học:
   • Tăng cường rau xanh, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên cám.
   • Giảm muối (<5g/ngày), hạn chế đồ chiên, nước ngọt, thịt đỏ.
   • Uống đủ nước (1,5-2 lít/ngày).
2. Vận động đều đặn:
   • Tập thể dục 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần (đi bộ, chạy bộ, yoga, bơi lội).
   • Nếu làm văn phòng, đứng dậy vươn vai mỗi giờ.
3. Ngủ đủ giấc:
   • Ngủ 6-8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya sau 12h.
   • Nếu ngáy to hoặc ngưng thở khi ngủ, cần đi khám ngay.
4. Quản lý stress:
   • Thực hành thiền, hít thở sâu, hoặc các hoạt động thư giãn như nghe nhạc, đọc sách.
   • Tránh để công việc lấn át cuộc sống cá nhân.
5. Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia:
   • Hút thuốc lá tăng nguy cơ đột quỵ gấp 2-4 lần.
   • Hạn chế rượu bia dưới 2 đơn vị cồn/ngày (1 lon bia hoặc 1 ly rượu vang nhỏ).
6. Tầm soát sức khỏe định kỳ:
   • Đo huyết áp, xét nghiệm mỡ máu, đường huyết mỗi 6-12 tháng.
   • Nếu có tiền sử gia đình bị đột quỵ, nên kiểm tra mạch máu não bằng MRI.

Phục Hồi Sau Đột Quỵ Tại Vạn Hạnh

Nếu được điều trị kịp thời trong “thời gian vàng” và tích cực phục hồi chức năng, nhiều bệnh nhân đột quỵ có thể phục hồi tốt, thậm chí trở lại bình thường. Theo thống kê:

• 10-20% bệnh nhân phục hồi hoàn toàn.
• 40-50% phục hồi tốt, tự chăm sóc bản thân.

Những trường hợp còn lại vẫn có thể cải thiện chất lượng sống nếu được can thiệp đúng cách.

Tại Vạn Hạnh áp dụng các phương pháp phục hồi sau đột quỵ sau:

1. Trị liệu bằng từ trường xuyên sọ (TMS)

• Kích thích vùng não bị tổn thương
• Giúp cải thiện liệt vận động, rối loạn ngôn ngữ, trầm cảm sau đột quỵ, đau mạn tính sau đột quỵ
• Phù hợp cho cả người trẻ sau tai biến nhẹ hoặc trung bình

2. Vật lý trị liệu – phục hồi vận động & chức năng

• Tập đi lại, tập tay chân, phục hồi thăng bằng
• Thiết kế bài tập cá nhân hóa tùy theo mức độ di chứng

3. Phục hồi ngôn ngữ – trí nhớ – kỹ năng sống

• Dành cho bệnh nhân mất ngôn ngữ, hay quên, khó diễn đạt
• Giúp người trẻ trở lại công việc, học tập, sinh hoạt bình thường

4. Tư vấn tâm lý, chế độ ăn, thay đổi lối sống

• Hướng dẫn duy trì sức khỏe tinh thần, giảm stress
• Tư vấn dinh dưỡng, kiểm soát mỡ máu, đường huyết, huyết áp
• Phối hợp đa chuyên khoa: nội tiết – tim mạch – tâm thần kinh – phục hồi chức năng

Phòng Ngừa Tái Phát Đột Quỵ

Người từng bị đột quỵ có nguy cơ tái phát cao gấp 10 lần, đặc biệt trong năm đầu. Để giảm nguy cơ:

• Tuân thủ thuốc điều trị (kháng kết tập tiểu cầu, hạ huyết áp, kiểm soát mỡ máu).
• Tái khám định kỳ để kiểm soát huyết áp, đường huyết, và mỡ máu.
• Duy trì lối sống lành mạnh: ăn uống khoa học, tập thể dục, giảm stress.
• Tầm soát nguyên nhân sâu xa (rối loạn đông máu, bệnh tim bẩm sinh) nếu đột quỵ không rõ nguyên nhân.

Trung tâm Y khoa Vạn Hạnh – Cần Thơ: Đồng Hành Cùng Bạn

Tại Trung tâm Y khoa Vạn Hạnh – Cần Thơ, chúng tôi cung cấp các dịch vụ chuyên sâu để tầm soát và điều trị đột quỵ hiệu quả, đặc biệt cho người trẻ:

• Tầm soát sớm: Sử dụng máy MRI Philip MR 5300 để phát hiện dị dạng mạch máu, hẹp/tắc mạch, hoặc tổn thương não sớm.
• Đánh giá nguy cơ tổng quát: Khám chuyên khoa thần kinh, đo huyết áp, siêu âm mạch cảnh, xét nghiệm mỡ máu, đường huyết.
• Phục hồi chức năng: Vật lý trị liệu, kích thích từ trường xuyên sọ (TMS), phục hồi ngôn ngữ và trí nhớ.
• Tư vấn cá nhân hóa: Hướng dẫn thay đổi lối sống, dinh dưỡng, và quản lý stress.

Đột quỵ không còn là bệnh của riêng người cao tuổi. Với xu hướng “trẻ hóa” đáng báo động, người trẻ cần chủ động bảo vệ sức khỏe ngay từ hôm nay. Nhận biết sớm dấu hiệu, hành động nhanh trong “thời gian vàng” và duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa để phòng ngừa tai biến. 

Hãy lắng nghe cơ thể, khám sức khỏe định kỳ và để Trung tâm Y khoa Vạn Hạnh – Cần Thơ đồng hành cùng bạn trong hành trình sống khỏe mạnh.

Liên hệ ngay với Trung tâm Y khoa Vạn Hạnh – Cần Thơ để được tư vấn và đặt lịch khám tầm soát đột quỵ sớm TẠI ĐÂY!